Kościół Mariacki to imponująca gotycka budowla. Wybudowany w II poł. XIV w. Przechodził różnorodne dzieje, ale zawsze wracał żeby służyć wiernym.

Dokładny czas budowy wcześniejszego kościoła na tym miejscu nie jest znany. Wiadomo jednak, że w związku z relokacją miasta na lewym brzegu Słupi w 1310 r., otrzymało ono również własny kościół parafialny p.w. NMP uposażony 4 łanami ziemi. Dokument z 1311 r. mówi o przekazaniu przez margrabiów patronatu nad kościołem Mariackim słupskim norbertanom. Od początku swego istnienia kościół ten obsługiwał gminę niemiecką. Około 1500 r. kościół Mariacki został poważnie rozbudowany. W 1525 r. w okresie zamieszek związanych z wprowadzeniem w mieście reformacji wzburzony tłum wtargnął do kościoła niszcząc jego wyposażenie, m.in. ołtarz, figury świętych i obrazy.

Zmiany w architekturze kościoła, m.in. likwidacja kilku kaplic, miały również miejsce w późniejszych czasach, zwłaszcza w XIX w, np. podczas gruntownej przebudowy w latach 1858 – 1860 kościół uzyskał pseudogotycką formę zewnętrzną, m.in. szczyty nad nawami bocznymi. Zniszczony w znacznym stop­niu w marcu 1945 r., został odbudowany w latach 1945 -1948.

Kościół NMP jest trójnawową bazyliką (nawa główna wyższa od bocznych), orientowany, z dużym wydzielonym prezbiterium zamkniętym pięcioboczną apsydą, od zachodu nawę główną zamyka masywna wieża wysokości około 50 m, typowa dla gotyckich świątyń Pomorza.

Wyposażenie wnętrza: ołtarz główny współczesny, typu architektonicznego; przy ścianie wschodniej nawy północnej umieszczona została późnogotycka grupa „Ukrzyżowanie” z początku XVI w, w jej skład wchodzą rzeźby przedstawiające Chrystusa Ukrzyżowanego, Matkę Boską Bolejącą oraz trzech aniołów z atrybutami męki pańskiej (drewno polichromowane, złocone), twórcą dzieła był prawdopodobnie mistrz Paweł z Gdańska ; przy ścianie wschodniej nawy południowej znajduje się ołtarz wczesnobarokowy, typu architektonicznego , rzeźbiony, polichromowany, w retabulum współczesny obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej; na ścianie południowej umieszczono dwa epitafia barokowe, drewniane, bogato rzeźbione i polichromowane – Szymona Schoedera z 1671 r. z obrazem „Upadek pod krzyżem” i drugi z drugiej połowy XVII w. z obrazem przedstawiającym „Ukrzyżowanie” oraz rodzinę zmarłego , oba obrazy olejne na desce.

Do cenniejszych zabytków świątyni należy późnorenesansowa ambona, wykonana w latach 1609 – 1630 przez snycerza słupskiego Pawła Waltersdorfa, z fundacji cechu bursztynników (w 1643 r. cech ten liczył 43 członków). Ambona pokryta jest płaskorzeźbami, bogato ornamentowana, polichromowana i złocona. Wejście na ambonę ujęte portalem (w drzwiach zamek z 1609 r.). Wspaniałe, pierwotne zwieńczenie ambony, tzw. bursztynowa korona z pierwszej połowy XVII w, zostało wywiezione w czasie II wojny światowej. Zwracamy również uwagę na piękne wieloramienne świeczniki wiszące, barokowe z XVIII w. i neorokokowe z XIX w. oraz liczne lichtarze barokowe XVII- XVIII w. i późniejsze z XIX w. jedno i wieloramienne.

Krzywa wieża w Słupsku

Słupsk ma także swoją krzywą wieżę, może mniej słynną od włoskiej krzywej wieży w Pizie, ale równie urokliwą. Mowa o wieży Kościoła Najświętszej Marii Panny. Wg pomiarów jest ona o 89 centymetrów odchylona od pionu, w kierunku zachodnim.

Pomiary zrobili również słupscy geodeci. Zmierzyli też odchylenie drugiego rogu wieży. Z tych pomiarów wynika, że lewy narożnik odchylony jest o 71 cm, i że wieża jest lekko skręcona na zachód.

Odchylenie najlepiej widać z ulicy Mikołajskiej, kiedy patrzy się w stronę kościoła tuż przy ścianie starej Poczty Głównej.

Kościół Mariacki jest jednym z obiektów Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego w Słupsku.

tekst: Wiesław Stachlewski, aktualizacja tekstu: Czesław Lejnik, konsultacja: Zdzisław Machura, wyd. ARW Lenart Słupsk, „Słupski przewodnik turystyczny”, OTiPM Słupsk 2000